Ο σίδηρος αποτελεί βασικό συστατικό της αιμοσφαιρίνης και μεταφέρει οξυγόνο από τους πνεύμονες στους περιφερικούς ιστούς. Αποθηκεύεται στο συκώτι, τη σπλήνα, τους μύες και το μυελό των οστών.
Έλλειψη σιδήρου έχουμε όταν ο σίδηρος δεν επαρκεί για την παραγωγή αιμοσφαιρίνης. Υπάρχουν δύο μορφές:
Η έλλειψη σιδήρου χωρίς αναιμία (σιδηροπενία), που αναφέρεται σε μία ήπια μορφή έλλειψης.
H σιδηροπενική αναιμία, που αντιπροσωπεύει την πιο σοβαρή μορφή έλλειψης και εμφανίζεται όταν η αιμοσφαιρίνη είναι <11g/dl και η φερριτίνη <12μg/L.
Η σιδηροπενική αναιμία είναι ένα πολύ συνηθισμένο πρόβλημα σε όλο τον κόσμο που κυρίως πλήττει γυναίκες στην εφηβεία, στην εγκυμοσύνη, τα βρέφη και τα παιδιά. Σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε στην βόρειο Ελλάδα σε 3.100 παιδιά ηλικίας 8 μηνών μέχρι 15 ετών βρέθηκε πως το 14% των παιδιών είχε έλλειψη σιδήρου, ενώ το 2.9% σιδηροπενική αναιμία, με τα υψηλότερα ποσοστά να εμφανίζονται σε παιδιά ηλικίας κάτω των 2 ετών.
Οι πιο κοινοί παράγοντες που συμβάλουν στην έλλειψη σιδήρου σε βρέφη και παιδιά είναι:
- Ο πρόωρος τοκετός
- Το χαμηλό βάρος γέννησης
- Η γρήγορη ανάπτυξη
- Η αύξηση του όγκου αίματος
- Ο παρατεταμένος χρόνος αποκλειστικού θηλασμού πέρα από τους 6 μήνες
- Η ένταξη αγελαδινού γάλακτος στη διατροφή του παιδιού πριν το 1ο έτος ζωής (χαμηλή περιεκτικότητα και απορροφησιμότητα σιδήρου)
- Η ανεπαρκής πρόσληψη σιδήρου από τη διατροφή
- Οι φυτοφαγικές δίαιτες
- Παθολογικοί παράγοντες που μειώνουν την απορρόφηση σιδήρου
Η διάγνωση της αναιμίας βασίζεται στα συμπτώματα και σε αιματολογικές εξετάσεις.
Τα συμπτώματα από την έλλειψη σιδήρου δεν είναι πάντα αντιληπτά. Συνήθως παρατηρείται ωχρότητα, αστάθεια, διαταραχές συμπεριφοράς, χαμηλές επιδώσεις σε μαθησιακές υποχρεώσεις, εύκολη κόπωση, αδυναμία στη συγκέντρωση, νευρικότητα, μειωμένη όρεξη και επιβράδυνση στην ανάπτυξη.
Οι ανάγκες σε σίδηρο ανάλογα με την ηλικία φαίνονται στον παρακάτω πίνακα:
|
Ηλικά |
mg/μέρα |
| 0-6 μηνών |
6 |
| 6-12 μηνών |
11 |
| 1-3 ετών |
7 |
| 4-8 ετών |
10 |
| αγόρια 9-13 ετών |
8 |
| αγόρια 14-18 ετών |
11 |
| κορίτσια 9-13 ετών |
8 |
| κορίτσια 14-18 ετών |
15 |
πηγή National Academy of Sciences. Institute of Medicine. Food and Nutrition Board
Η αντιμετώπιση της αναιμίας εξαρτάται από τη σοβαρότητα και τα αίτια της. Μία διατροφή πλούσια σε σίδηρο μπορεί να βοηθήσει σε ήπιες αναιμίες, ενώ σε πιο βαριές μορφές μπορεί να προστεθεί και κάποιο συμπλήρωμα σιδήρου πάντα σε συνεργασία με τον παιδίατρο.
Τρόφιμα ιδιαίτερα πλούσια σε σίδηρο είναι:
Συκώτι, Κόκκινο Κρέας, Πουλερικά, Ψάρια, Θαλασσινά, Όσπρια, Ξηροί Καρποί, Πράσινα Φυλλώδη Λαχανικά, τρόφιμα εμπλουτισμένα με σίδηρο όπως Δημητριακά και Γάλα και Αποξηραμένα Φρούτα.
Tip 1: Συνδυάστε όλα τα παραπάνω με βιταμίνη C (λεμόνι, χυμό πορτοκάλι, πιπεριά, ντομάτα, φράουλα, μπρόκολο) για καλύτερη απορρόφηση του σιδήρου
Tip 2: Συνδυάστε τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά (σπανάκι, πράσα) και τα όσπρια (φακή, φασόλια) με πρωτεΐνη και βιταμίνη C.
ΠΡΟΣΟΧΗ: Αποφύγετε να συνδυάζετε τροφές πλούσιες σε σίδηρο με τα παρακάτω τρόφιμα γιατί περιέχουν ουσίες που αναστέλλουν την απορρόφηση του:
- Τσάι, καφέ, αναψυκτικά τύπου κόλα, κόκκινο κρασί (περιέχουν τανίνες)
- Σοκολάτα (περιέχει οξαλικό οξύ)
- Γάλα, Γιαούρτι, Τυροκομικά (περιέχουν ασβέστιο)
- Κρόκο Αυγού (περιέχει την πρωτεΐνη φωσβιτίνη)
- Προϊόντα ολικής άλεσης (περιέχουν φυτικές ίνες)
Για να αποτρέψετε την σιδηροπενική αναιμία στα παιδιά, φροντίστε το διαιτολόγιό τους να είναι καθημερινά πλούσιο σε σίδηρο βάση των τροφίμων και των συνδυασμών που αναφέρονται παραπάνω.
Όσον αφορά τα βρέφη, θηλάστε το μωρό σας ή ενισχύστε την διατροφή του με ειδικά προϊόντα (γάλα 1ης -2ης βρεφικής ηλικίας εμπλουτισμένο με σίδηρο). Ο σίδηρος από το μητρικό γάλα απορροφάται πιο εύκολα, ενώ το αγελαδινό γάλα δεν είναι καλή πηγή σιδήρου για μωρά και δεν συνιστάται για τα βρέφη κάτω του ενός έτους.
Στελίνα Βασιλειάδη
Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, MSc Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Γλασκόβης
Φαίδρα Δάγκογλου
Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, MSc in Food Science and Technology/Food Safety
